De directeur van Haarlemse kunstuitleen zwaait af: een terugblik met Marina Raymakers

Marina’s persoonlijke visie op de kunstuitleen is duidelijk: ‘kunst lenen is leuk. Het is makkelijk en flexibel,’ zo stelt zij. ‘Door regelmatig iets anders aan je muur te hangen, ontwikkel je een eigen voorkeur. Over het algemeen verrijkt kunst je leven’. Daarbij haalt ze ook een belangrijk feit over kunst aan: ‘Kijken naar kunst en design doet iets in je hoofd. Je maakt serotonine – het gelukshormoon – aan. Het leven is vaak ingewikkeld en moeilijk genoeg dus gun jezelf het plezier van kijken naar iets wat je mooi vindt’.

Focus op vrouwen, diversiteit en bovenal de klant

Eén van de leukste aspecten van het werk als directeur vindt Marina de bezoeken aan ateliers van kunstenaars en kunstbeurzen, en daarnaast het samenstellen van tentoonstellingen en de uitleencollectie. Daarbij heeft zij vier duidelijke focuspunten.

‘In het begin heb ik eens uitgezocht hoeveel vrouwelijke kunstenaars we in de collectie hadden. Nou en dat viel tegen,’ merkt Marina op. Het representeren van vrouwelijke kunstenaars was dan ook één van haar focuspunten: ‘Ik heb heel bewust werk van vrouwelijke kunstenaars aangekocht en tentoongesteld. Werk van Manon Hertog, Celine van den Boorn, Krin Rinsema, Iris le Rutte, Bethany de Forest, Guda Koster, Suzanne Glerum en Sandra Kruisbrink. Allemaal vrouwen met een eigen verhaal en stijl. Kwalitatief en technisch goed en wat sfeer en uitstraling betreft nog niet vertegenwoordigd in de collectie’. Deze aankopen vindt Marina zelf dan ook het meest kenmerkend voor haar directeurschap.

Persoonlijke voorkeur heeft ook wel eens een rol gespeeld in haar keuzes, dit noemt zij dan ook onvermijdelijk. ‘Ik krijg ook heel vraag de vraag: wat heb je zelf thuis aan de muur hangen? Daar is geen werk bij van kunstenaars die ik in de laatste jaren ook voor de uitleen heb aangekocht. Thuis heb ik vooral werk van kunstenaars die ik persoonlijk ken of een familieband mee heb’. Op de vraag wat ze nog graag op zou willen hangen geeft Marina toe dat, als de ruimte in haar huis niet beperkt was door schuine muren, ze graag een recente foto van Manon Hertog in huis zou willen hebben.

Marina’s tweede focus was het zorgen voor een diverse samenstelling van de collectie, dit ziet zij ook als het doel van een uitleencollectie. Van figuratief tot abstract werk, kleurrijk tot monochroom, zowel fotografie en schilderijen als beelden. ‘Daarbij is uitleenbaarheid het allerbelangrijkste. Kwetsbaarheid van een kunstwerk, speelt een rol maar vooral ook de wens van ons publiek. Haarlemmers houden bijvoorbeeld van Haarlemse stadsgezichten,’ merkt ze op ‘als daar een paar keer naar gevraagd wordt, dan ga ik daarnaar op zoek’.

Naar een gezond en opgeruimd bedrijf

Een andere focus was het afstoten van een deel van de collectie. Dat was geen leuke klus geeft ze toe, ‘maar wel noodzakelijk om de bedrijfsvoering op orde te krijgen’. Vooral de voorraden werk op papier waren enorm toen Marina zeven jaar geleden startte. Soms waren er wel 50 zeefdrukken van hetzelfde werk ‘en dat terwijl vijf zeefdrukken van één werk al meer dan genoeg is. En een aantal kunstenaars waren zwaar oververtegenwoordigd, nog steeds trouwens’. Marina heeft daarom veel werk retour gedaan aan kunstenaars. Daarnaast is er ook een deel verkocht via veilingen en is beschadigd werk vernietigd.

Marina’s laatste focus is eigenlijk het summum van al het bovenstaande, namelijk de klant. Voorafgaand aan haar sollicitatie ging ze als mystery guest op bezoek bij de kunstuitleen. ‘Het was opvallend hoe weinig aandacht ik kreeg als bezoeker, er kon nauwelijks een goedemiddag vanaf. Medewerkers waren verdiept in computers en overleg met elkaar’. Meteen zag zij hierin haar belangrijkste focuspunt. ‘Mijn focus is áltijd de klant, de bezoeker’ stelt zij. ‘Klantgerichtheid en klantvriendelijkheid staan bij mij centraal. Klantonderzoek en praten met klanten zijn dan ook essentieel geweest al die jaren’.

Deze verschillende focussen en haar werkwijze hebben volgens Marina vruchten afgeworpen: ‘Wat we bereikt hebben is een levensvatbaar, opgeruimd bedrijf waarbij de klant, en niet de werkprocessen of de collectie, centraal staat’. Kunst Centrum Haarlem is dan ook goed door de corona periode heenkomen en heeft inmiddels goede banden opgebouwd met organisaties en bedrijven in Haarlem: ‘We hebben een goede naamsbekendheid en worden gewaardeerd om de kunst die we laten zien. Het is ongelofelijk fijn om complimenten van bezoekers te ontvangen over de inrichting, collectie en de winkel. En om als bedrijf herkent te worden’ somt Marina op. ‘Ik ben zelf heel graag in de winkel en uitleen. Altijd aardige mensen over de vloer en heel veel loyale, trouwe klanten’.

Een compliment krijgen is altijd fijn, daarom heeft Marina dit ook opgenomen in haar stijl van leidinggeven: ‘Ik loop veel rond, stel vragen en geef soms duidelijke opdrachten. Ik zorg ervoor dat iedereen kan doet wat ‘ie doen moet, faciliteren dus. Verder heeft iedereen behoefte aan complimenten. Lang geleden, ik geef nu zo’n 30 jaar leiding, heb ik mezelf aangeleerd om iedere dag in ieder geval één compliment te maken. Dit kan klein zijn in de loop van een gesprek, of met nadruk. Het is belangrijk dat het ook gemeend is’.

Kunstuitleen, maar ook galerie én museum

De kunstuitleen is natuurlijk de kern van Kunst Centrum Haarlem, maar daarnaast zijn er ook verkooptentoonstellingen in de galerie. Het organiseren van deze tentoonstellingen vindt Marina één van de leukste aspecten van het werk. Met vijf á zes tentoonstellingen per jaar, en dat zeven jaar lang was het verfrissend houden van deze tentoonstellingen een uitdaging. Een greep uit de onderwerpen en deelnemende kunstenaars: Stille Sporen met Maartje Blans en Christina Hallstorm, Sustainable Art, Op het scherpst van de (hout)snede, de jubileumtentoonstelling Oude Helden Kiezen Nieuwe Helden en meest recente tentoonstelling – een grote wens van Marina – BLOOT.

Vooral de tentoonstelling Artistieke Impact over A.I. & kunst die in de zomer van 2023 te zien was, vond Marina spannend om te organiseren. Dit was ‘een heel nieuw en actueel thema waar ik zelf ook nog van alles over moest leren. Het pakte uit als mijn enige tentoonstelling met alleen mannelijke kunstenaars en leverde mooie vriendschappen op’.

Misschien wel de meest kenmerkende tentoonstellingen vindt Marina de 40 presentaties in het Kleinste museum van Haarlem: ‘dat is zo’n goed concept en heeft niets met de uitleen te maken’. Het Kleinste museum heeft een hoog PR gehalte en een trouwe schare fans. ‘Het programmeren ervan ging altijd gepaard met verrassende gesprekken met gepassioneerde verzamelaars’. Uiteenlopende verzamelingen waren er te zien: van kamelen en pinguïns tot het Drostemannetje, Mariabeeldjes en de vele Le Petit Prince vertalingen van Haarlemmer Erik van Muiswinkel.

Toch roept het museum niet alleen maar goede herinneringen op. Zo viel er tijdens het opruimen van de allereerste presentatie, de verzameling van Haarlems burgermeester Jos Wienen, een Delfts Blauw bord met de afbeelding van Willem van Oranje kapot. Dit achtervolgt Marina: ‘Nog steeds kijk ik in elke antiekwinkel of ik zo’n exemplaar tegenkom om hem dat te kunnen geven’.

En nu vooruit kijken

Na deze terugblik is het ook tijd om vooruit te kijken. Marina neemt de grote stap om voor zichzelf te beginnen als adviseur en interimmanager en zal zich toeleggen op wisselende opdrachten. Wij vroegen haar wat ze nog graag wil meegeven aan haar team bij Kunst Centrum Haarlem, en natuurlijk aan de leners en bezoekers die voor haar altijd op nummer 1 stonden.

Aan haar team geeft Marina het volgende mee: ‘Wees je ervan bewust dat jouw werk bijdraagt aan het geheel en dat iedereen een taak heeft in het in stand houden van de kunstuitleen. Samen zorgen we ervoor dat Kunst Centrum Haarlem kan blijven bestaan’.

En als laatste haar boodschap aan de (toekomstige) leners: ‘Durf te experimenteren met kunst in je huis of bedrijf. Kunst lenen is zo ongelofelijk flexibel én makkelijk’.

De vierde directeur van de Haarlemse Kunstuitleen is inmiddels bekend. We stellen haar binnenkort aan je voor.