Verdiep je in techniek: grafiek
Heb jij dat ook wel eens? Je kiest een kunstwerk uit en als je dan achterop naar de techniek kijkt, staat daar een term waar je nog nooit van hebt gehoord. Wees gerust, je bent echt niet de enige. Daarom duiken we in deze serie in de verschillende kunsttechnieken die je tegenkomt in de uitleen collectie van Kunst Centrum Haarlem.
Van onbekendere technieken zoals steendruk en carborundum, tot technieken die je vast wel kent maar waar je meer van wil weten. Ze komen allemaal voorbij. In dit artikel duiken we in de grafische technieken, ofwel de drukkunsten.
Wat is drukkunst?
Drukkunst is een vermenigvuldigingsproces waarbij de kunstenaar drukinkt aanbrengt op het te drukken materiaal (papier of textiel) door middel van een drukvorm en een drukkracht. De kunstenaar kan het procedé steeds herhalen om van een afbeelding of een tekst een oplage te maken. De afdruk van de afbeelding of tekst is gespiegeld ten opzichte van de drukvorm. De afbeelding die op deze manier gemaakt wordt, heet een grafiek of een prent.
Welke grafische druktechnieken zijn er?
Er bestaan vijf specifieke druktechnieken. Hoe de inkt op een drukvorm ligt bepaalt de druktechniek. De technieken zijn hoogdruk, vlakdruk, diepdruk, doordruk en digitale druk. Tegenwoordig bestaan er ook druktechnieken die niet direct in een hokje passen.
1. Bij hoogdruk (ook wel boekdruk genoemd) liggen de drukkende delen van de drukvorm hoger dan de niet drukkende delen. De hoger gelegen delen geven de afdruk. Voorbeelden zijn de houtsnede, de lino(leum)snede en de stempel.
2. Bij vlakdruk (ook wel offset genoemd) liggen de drukkende en niet- drukkende delen in één vlak. De inkt ligt min of meer op het oppervlak van de drukvorm. Voorbeelden zijn steendruk, lithografie en zeefdruk.
3. Bij diepdruk worden de verdiepte delen met inkt gevuld en die geven de afdruk. Voorbeelden zijn de (lijn)ets, de aquatint en de gravure.
4. Bij doordruk wordt de inkt door de open delen van de drukvorm gedrukt. Voorbeelden zijn zeefdruk, sjabloondruk en stencilen.
5. Bij digitale druk wordt een printer gebruikt. De digitale druk is ideaal voor het drukken van enveloppen en visitekaartjes.
Wanneer is de grafische techniek ontstaan?
De houtsnede of houtdruk is de oudste grafische techniek. Deze techniek lijkt het meest op stempelen. In China en Japan gebruikten kunstenaars al voor onze jaartelling houtblokken om beelden in te snijden, ook wel blokdrukkunst geheten. Traditioneel drukten zij de blokken af op textiel om versieringen te maken. Pas later gingen zij papier gebruiken om informatie te verspreiden. Binnen de Chinese cultuur werd de blokdruktechniek in eerste instantie gebruikt om kopieën te maken van heilige teksten of sacrale afbeeldingen. Het oudste overgebleven Chinese blokboek dateert uit 868. In Europa werden de eerste houtsneden in de middeleeuwen gemaakt. Met de uitvinding van de boekdrukkunst in de tweede helft van de vijftiende eeuw vond er een snelle professionalisering plaats, ook binnen de prentkunst. De eerste professionele prentenuitgevers verspreidden zo veel mogelijk kennis waardoor de prentkunst tot een volwaardige kunstvorm uitgroeide.
Welke kunstenaars gebruiken grafische technieken?
In Europa nam de houtsnijtechniek een hoge vlucht in de vijftiende eeuw met de prenten van de Duitse kunstenaar Albrecht Dürer. In Japan bereikte deze techniek zijn hoogtepunt in de achttiende eeuw met de bekende prenten van de Japanse kunstenaar Hokusai.
In Nederland is de meeste bekende kunstenaar vooral Maurits Cornelis Escher geweest die veelvuldig houtsneden, houtgravures en lithografieën maakte. Escher speelde vooral met wiskundige principes.
Haal een grafisch werk in huis
Ben je enthousiast geworden? En wil je graag een grafisch werk aan de muur? Ga dan naar de online catalogus van Kunst Centrum Haarlem en selecteer ‘werken op papier’.
Keuze gemaakt? Laat het werk alvast klaarzetten of reserveer het voor later. Je krijgt bericht wanneer het werk voor je klaarstaat. Wel zo makkelijk!
Verder lezen over andere technieken? Duik in de geschiedenis van de fotografie, de etstechniek, de lithografie, de schilderkunst, houtskool, keramiek of carborundum.
Nog geen lener bij Kunst Centrum Haarlem? Lees hier hoe gemakkelijk ook jíj kunst kunt lenen!